Ενώ παρακολουθούσα τις ειδήσεις στην τηλεόραση κάποιο βράδυ, κατάλαβα ξαφνικά ότι πολλοί αναλυτές προσπαθούσαν να κατηγορήσουν, για ανεπιθύμητα γεγονότα, κάποιον ή κάτι. Γίνονταν πολλές εικασίες και εκτοξεύονταν πολλές κατηγορίες, καθώς αναζητούσαν κάποιον για να του επιρρίψουν κατηγορίες και ευθύνες για ορισμένα προβλήματα.
Ποιος ήταν υπεύθυνος για την ανάμειξη όλου του κόσμου στο Αφγανιστάν και το Ιράκ; Ποιος προκάλεσε την πρόσφατη παγκόσμια ύφεση και την κατάρρευση των τραπεζών; Ποιος είναι η αιτία για την κακή κατάσταση των οικονομικών των πολιτικών κομμάτων; Ποιος είναι υπεύθυνος όταν μια συγκεκριμένη ποδοσφαιρική ομάδα δεν κερδίζει; Ποιος φταίει σε περιπτώσεις χωρισμού ή διαζυγίου; Και ποιος είναι υπεύθυνος όταν νέοι άνδρες και γυναίκες αποτυγχάνουν στις εξετάσεις τους, δεν μπορούν να βρουν μια θέση εργασίας, ή παρασύρονται στη χρήση ναρκωτικών;
Ο κόσμος φαίνεται να βιώνει μια επιδημία μομφής. Η λέξη κατακρίνω (η λέξη αυτή σχετίζεται με μία άλλη γνωστή λέξη, βλασφημώ) σημαίνει επικρίνω, μέμφομαι, καθιστώ υπεύθυνο. Συνώνυμοι όροι είναι: καταδίκη, καταγγελία, κριτική, απαξίωση, επίπληξη, αλληλοκατηγορία, επιτίμηση, μομφή.
Το παιχνίδι της κατάκρισης δεν είναι ευχάριστο και συνήθως οδηγεί σε διχόνοια, αποξένωση, αντίθεση, μίσος, ακόμη και σε εκδίκηση. Μήπως αυτή η συνήθεια του να επιρρίπτουμε ευθύνες στους άλλους οδηγείται όχι από τα ενδεχόμενα προβλήματα που προκύπτουν, αλλά βρίσκεται στην ατμόσφαιρα της σκέψης; Μήπως, όσο περισσότερο κατηγορούμε, αυτή η κατάσταση διογκώνεται; Είναι μεταδοτική;
Να ένα μικρό τεστ. Έχετε πρόχειρο ένα σημειωματάριο και ένα μολύβι καθώς παρακολουθείτε τις ειδήσεις στην τηλεόραση, ή ακούγοντάς τις στο ραδιόφωνο, ή σερφάροντας στο διαδίκτυο, και σημειώστε κάθε περίπτωση, που συναντάτε κάποιον – πολιτικό, προπονητή, στέλεχος επιχειρήσεων, εκπαιδευτικό, σχολιαστή ή διασημότητα – να κατηγορεί άλλους για αποτυχία παρά να αναλαμβάνει ο ίδιος κάποια ευθύνη. Τα αποτελέσματα του τεστ σας θα μπορούσαν να αποκαλύψουν πόσο επείγουσα είναι η ανάγκη για προσευχή.
Ένα επιστημονικό άρθρο, που δημοσιεύθηκε στο τεύχος της Εφημερίδας της Πειραματικής Κοινωνικής Ψυχολογίας, της 17ης Οκτωβρίου 2009, με τίτλο: «Επιδημία κατάκρισης» αναφέρει κάποια ενδιαφέροντα πειράματα που διεξήχθηκαν πρόσφατα.
Εξετάζοντας την ανθρώπινη τάση να αποδίδει μία προσωπική αποτυχία σε άλλο πρόσωπο ή γεγονός, οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι μπορεί να απορροφούμε τη ροπή αυτή από ένα περιβάλλον, όπου οι άνθρωποι είναι απασχολημένοι στο να κατηγορούν, ακόμη κι’ όταν τα θέματά μας δεν έχουν καμία σχέση με τα δικά τους. Αυτό, υποθέτουν οι ερευνητές, συμβαίνει για να προστατεύσουμε την εικόνα του εαυτού μας, που απειλείται. Αν βλέπουμε καταστάσεις, όπου οι άνθρωποι σώζουν τους εαυτούς τους κατηγορώντας τους άλλους, έχουμε την τάση να αποκτούμε την ίδια συμπεριφορά. Το ενδιαφέρον μέρος, όμως, ήταν ότι οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν οι άνθρωποι γράφουν για τις δικές τους βασικές αξίες, και τις παραδέχονται, πριν να γράψουν για τις δικές τους αποτυχίες, η «επίδραση της μετάδοσης κατάκρισης» εξαλείφεται. Αυτό δεν δείχνει πραγματικά, ότι καθώς συνειδητά προσδιορίζουμε την αληθινή, γνήσια, αθώα πνευματική μας ταυτότητα, εξαλείφουμε την ενοχή και την ευθύνη;
Επομένως, από πού προέρχεται η τάση, που έχει ο άνθρωπος να κατακρίνει τους άλλους; Δεν συμβαίνει ακριβώς αυτό, στη δεύτερη αφήγηση της δημιουργίας στο βιβλίο της Γένεσης, όπου ο Αδάμ προσπαθεί να βρει κάτι ή κάποιον να κατηγορήσει για τη δική του ανυπακοή, και δείχνει με το δάχτυλο την Εύα; (Γένεσις. Κεφ.3).
Πόσο συχνά πιάνουμε τον εαυτό μας να κατηγορεί τους άλλους για τα δικά μας μειονεκτήματα; Κατηγορούμε τον σύζυγό μας, τα παιδιά μας, τον καιρό, τον διευθυντή μας, την κυβέρνηση, τον πρόεδρο της χώρας, τον πρωθυπουργό, τον οδηγό ταξί, τον υπολογιστή. Από την άλλη πλευρά, είναι καλύτερα να κατηγορούμε τον εαυτό μας και να λυγίζουμε κάτω από το βάρος της αυτοκαταδίκης; Όχι! Αφού αναγνωρίζουμε ότι είμαστε υπεύθυνοι για τις δικές μας σκέψεις και πράξεις, το φταίξιμο θα πρέπει να βρει την θέση όπου ανήκει, δηλαδή, στην εσφαλμένη υλική σκέψη, που προσπαθεί να καρφωθεί σε κάποιον άνθρωπο, χώρο, ή πράγμα.
Η Mary Baker Eddy γράφει: «Είμαστε υπεύθυνοι για τις σκέψεις και τις πράξεις μας …». «Κάθε άνθρωπος είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του» (MiscellaneousWritings 1883-1896, σελ. 119). Και σε κάποιο άλλο σημείο αναφέρει: «Η μόνη αλήθεια είναι ότι πρέπει να εργαζόμαστε για την δική μας σωτηρία, και να αναλαμβάνουμε την ευθύνη των δικών μας σκέψεων και πράξεων…». Και παραθέτει τους λόγους του Αποστόλου Παύλου «Ό,τι αν σπείρη ο άνθρωπος τούτο και θέλει θερίσει» (Γαλάτες, Κεφ.6:7, ChristianHealing, σελ.5).
Το θάρρος να υψώσουμε το ανάστημά μας και να αναλάβουμε την ευθύνη για τις πράξεις μας συχνά απαιτεί δύναμη και ταπεινότητα, αλλά όταν το κίνητρο είναι αγνό και καλό, τα αποτελέσματα θα είναι ευλογία για όλους. Αυτή η κατάσταση της σκέψης μας επιτρέπει να πούμε ταπεινά, «Εάν έχω κάνει λάθος, ζητώ συγγνώμη· πήρα το μάθημά μου και θα κάνω κάθε δυνατή προσπάθεια να επανορθώσω για τις πράξεις μου, και ποτέ δεν θα προκαλέσω άλλον να αναλάβει τις ευθύνες μου». Μερικές φορές η σκληρότερη λέξη που πρέπει να αρθρώσουμε είναι απλά: «Λυπάμαι».
Στην διήγηση της δημιουργίας για τον Αδάμ, το φίδι, πράγματι, θεωρήθηκε υπεύθυνο για την καταστροφή, το οποίο προσπάθησε να κάνει και τον Αδάμ και την Εύα να πιστέψουν ότι ο Θεός δεν ήταν παντοδύναμος, πανταχού παρών και παντογνώστης. Η Εύα έπεσε θύμα της πανουργίας του φιδιού, έως ότου συνειδητοποίησε τι είχε συμβεί και παραδέχθηκε ότι είχε εξαπατηθεί: «Ο όφις με ηπάτησεν, κι’ έφαγον» (Γένεσις, Κεφ.3:13). Στο βιβλίο της Επιστήμη και Υγεία με Κλειδί των Γραφών, η Mary Baker Eddy, επισημαίνοντας την ταπεινοφροσύνη και μεταμέλεια της Εύας, εκφράζει την άποψη ότι η ουσία της απάντησης της Εύας θα μπορούσε να είναι, «Ούτε ο άνδρας ούτε ο Θεός είναι υπεύθυνοι για το σφάλμα μου». Και το εδάφιο συνεχίζει: «Έχει ήδη μάθει ότι η σωματική αίσθηση είναι το φίδι. Γι’ αυτό είναι η πρώτη που εγκαταλείπει τη δοξασία στην υλική καταγωγή του ανθρώπου και διακρίνει την πνευματική δημιουργία» (σελ. 533-534).
Τι είναι, λοιπόν, το φίδι; Όπως μαθαίνουμε στην Χριστιανική Επιστήμη, το φίδι είναι μια πλάνη της σκέψης τόσο ύπουλη, που συχνά δεν αναγνωρίζουμε τις κρυμμένες της μεθόδους. Στην πραγματικότητα, συχνά κατηγορούμε οτιδήποτε εκτός από το φίδι! Η Αγία Γραφή παρομοιάζει τις ύπουλες μεθόδους του φιδιού με «όφι επί της οδού, δάκνων τας πτέρνας του ίππου, ώστε ο ιππεύς αυτού θέλει πίπτει εις τα οπίσω» (Γένεσις 49:17). Είναι πραγματικά οι νοερές υποβολές του φιδιού, και οι ενέργειες μας που βασίζονται σε αυτές τις υποβολές, που οδηγούν σε καταστροφές, δυσκολίες και διχόνοια.
Πολύ συχνά, μιλώντας μεταφορικά και ίσως κυριολεκτικά, θεωρούμε ότι το πέσιμο του αναβάτη από το άλογο πρέπει να οφείλεται σε υπαιτιότητα του αναβάτη, σ’ αυτή την περίπτωση πάμε, μερικές φορές, λίγο παραπέρα, και πιστεύουμε ότι θα μπορούσε να είναι λάθος του αλόγου. Αλλά πόσο συχνά αναγνωρίζουμε ότι στην πραγματικότητα είναι το φίδι, κρυμμένο στο γρασίδι, ο μοναδικός ένοχος;
Αν οι δραστηριότητες του φιδιού δεν αναγνωρίζονται και δεν αντιμετωπίζονται με την προσευχή, θα συνεχίσουμε να έχουμε άλογα να κλωτσάνε και αναβάτες να πέφτουν, γιατί το φίδι είναι ακόμη εκεί, κρυμμένο στο γρασίδι, συνεχίζοντας να δαγκώνει αβοήθητα, ανύποπτα θύματα. Το φίδι πάντοτε φταίει, ο ορισμός του οποίου στο Γλωσσάριο του βιβλίου Επιστήμη και Υγεία είναι ο εξής, «… η δοξασία ότι δεν υπάρχει ένας μόνο Θεός, αλλά πολλοί· ο πρώτος ισχυρισμός ότι υπάρχει κάτι που είναι αντίθετο από το Πνεύμα, ή το καλό, που ονομάζεται ύλη, ή κακό· η πρώτη αυταπάτη ότι η πλάνη αποτελεί γεγονός· … Ο πρώτος εξωτερικευμένος ισχυρισμός ότι ο Θεός δεν είναι παντοδύναμος και ότι υπάρχει και άλλη δύναμη, που ονομάζεται κακό, η οποία είναι τόσο πραγματική και αιώνια όσο και ο Θεός, το καλό»(σελ. 594).
Ο ίδιος ο Ιησούς αντιμετώπισε την έννοια της υπαιτιότητας όταν θεράπευσε τον άνθρωπο που γεννήθηκε τυφλός. Η Αγία Γραφή μας λέει ότι όλοι, ακόμη και οι μαθητές του Ιησού, προσπάθησαν να ρίξουν το φταίξιμο για την κατάσταση αυτού του ανθρώπου σε κάποιον άλλο: «ηρώτησαν αυτόν οι μαθηταί αυτού λέγοντες· ‘Ραββί, τις ήμαρτεν, ούτος ή οι γονείς αυτού, ώστε να γεννηθεί τυφλός; Απεκρίθη ο Ιησούς· Ούτε ούτος ήμαρτεν ούτε οι γονείς αυτού, αλλά δια να φανερωθώσι τα έργα του Θεού εν αυτώ (Ιωάννης 9: 2,3). Ο Ιησούς έκανε σαφές ότι κατηγορώντας τον ίδιο ή τους γονείς του ήταν λάθος. Όλοι ήταν αθώοι. Τότε έγινε μια λαμπρή θεραπεία, η οποία αποκάλυψε ότι ούτε ο άνθρωπος ούτε οι γονείς του έφταιγαν. Αντίθετα, δοξάστηκε ο Θεός και θεωρήθηκε ως η μόνη δύναμη και παρουσία. Το γεγονός αυτό εξάλειψε την υποθετική άποψη της τυφλότητας, που προερχόταν από το φίδι (την ύλη), και ο άνθρωπος θεραπεύτηκε.
Έτσι, για να συνοψίσουμε, τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε έναν πολιτισμό, που έχει πέσει στην παγίδα της εξάπλωσης των ευθυνών; Ενδεχομένως, τρία πράγματα:
Πρώτον, να συνειδητοποιήσουμε ότι κατηγορώντας τους άλλους ή τον εαυτό μας για αποτυχίες και προβλήματα, όχι μόνο είναι μια κακή και ασήμαντη συνήθεια, αλλά είναι λανθασμένη, ανέντιμη και μεταδοτική, και μπορούμε να αρνηθούμε να συμμετέχουμε σ’ αυτήν ή να μολυνθούμε από αυτήν.
Δεύτερον, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι πάντα ρίχνουμε το φταίξιμο εκεί όπου ανήκει, στο φίδι – τις πανούργες, λανθασμένες υποβολές του υλικού τρόπου σκέψης, που δεν είναι αρεστές στον Θεό - και όχι στους ανθρώπους. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε την αμαρτία και να δώσουμε προσοχή στο κάλεσμα για μετάνοια και αναμόρφωση. Όπως γράφει η Mary Baker Eddy, «Η αμαρτία τιμωρεί μόνη της τον εαυτό της», και «η πραγματική οδύνη για τις δικές σου αμαρτίες θα πάψει κατά το μέτρο που παύει η αμαρτία (Επιστήμη και Υγεία, σελ. 537, 391).
Τρίτον, μπορούμε να αναγνωρίσουμε τη δική μας και των άλλων έμφυτη, αθώα ύπαρξη ως άνδρες και γυναίκες, που δημιουργήθηκαν κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού, απρόσβλητη και εντελώς χωριστά από τις απατηλές, ψευδείς κατηγορίες του φιδιού. Όντως, αν αντιληφθούμε την έννοια της κατάκρισης με αυτόν τον τρόπο, είμαστε σε θέση να χαρούμε με τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «Δεν είναι τώρα λοιπόν ουδεμία κατάκρισις εις τους εν Χριστώ Ιησού τους μη περιπατούντας κατά την σάρκα, αλλά κατά το πνεύμα. Διότι ο νόμος του Πνεύματος της ζωής εν Χριστώ Ιησού με ηλευθέρωσεν από του νόμου της αμαρτίας και του θανάτου» (Ρωμαίους, 8: 1,2).
